Diorama Molenwerf-Arlandaweg door naar de laatste 3. Het publiek stemt voor de winnaar.

De gemeente Amsterdam schreef een prijsvraag uit om een kunstwerk te realiseren dat de nu onaangename onderdoorgang Molenwerf-Arlandaweg transformeert tot een meer vriendelijke, lichtere en veiligere plek. Wij ontwierpen een diorama in de vorm van een luchtig landschap, met de onderdoorgang als centrale ruimte.

Na een tweetal rondes zijn wij doorgedrongen tot de laatste 3. Het is nu aan u om ons ontwerp realiteit te laten worden.

U kunt vanaf 1 juni tot en met 15 juni stemmen via de website http://amsterdam.nl/onderdoorgangA10.

Wij leggen u graag uit wat onze visie is voor deze bijzondere plek.

Historie
Het gebied Molenwerf-Arlandaweg heeft ontzettend veel dynamiek en verandering gekend. Vooral grote ingrepen zijn kenmerkend voor deze plek; de aanleg van de Spaarndammerdijk in de 13e eeuw in de strijd tegen het water, de komst van de trekvaart in 1632 die leidde tot groei van Sloterdijk, de komst van de trein in 1839 dwars door Sloterdijk, expansie van de stad en met de komst van het AUP het geheel verdwijnen van een deel van Sloterdijk door de aanleg van de A10. En tot slot het verplaatsen van station Sloterdijk in de jaren ‘80.

Beleving onderdoorgang Molenwerf-Arlandaweg

Als het buiten schemerig wordt verandert de locatie

Overdag gevuld door werknemers wandelend van en naar kantoor, recreanten die de kunstroute volgen en fietsers die onderweg zijn naar Haarlem of terug. Met als sfeervol decor het monumentale Sloterdijk. Maar als het buiten schemerig wordt verandert de locatie. Dan is het viaduct en zijn directe omgeving niet meer een verblijfsgebied maar een leegte geworden. Een onderdeel van een doorgaand groengebied waar het rustig en stil en soms onaangenaam is.

Basis voor ons luchtige landschap is het schaap; knuffelbaar, vriendelijk, symbool van het Nederlandse dijkenlandschap.

Visie
Wij stelden ons de vraag wat zou je willen zien als je wilt reageren op het verleden en een betekenisvolle en prettige plek wilt maken voor de toekomst?

Ons antwoord: ‘Luchtigheid’

De soms onaangename sfeer en het verloren gevoel van de locatie zou plaats moeten maken voor luchtigheid in een betekenisvol jasje. We zien de onderdoorgang en zijn directe omgeving als levensgroot diorama. Hierin creëren wij een luchtig landschap.
Basis voor ons luchtige landschap is het schaap; knuffelbaar, vriendelijk, symbool van het Nederlandse dijkenlandschap.

Meerdere objecten samen vertellen een verhaal terwijl je op een prettige manier wordt begeleid op je route.

We kiezen bewust voor een combinatie van objecten omdat deze ons in staat stellen op de schaal van de omgeving plekken te verbinden. We verbinden met ons ‘diorama’-landschap het oude Sloterdijk met de A10, Molenwerf met Arlandaweg en laten objecten interacteren met alle vormen van passerend verkeer.

Daarbij tonen wij met de ingreep respect voor het landschapspark de Bretten. We benadrukken met de kunstvoorwerpen de betekenis van deze zone als groene longen van Amsterdam en ecologische verbindingszone vanaf Westerpark tot de Groote Braak.
Hiermee wordt het huidige vacuüm omgevormd tot een kleurrijk puzzelstuk dat alle lagen samenpakt.

Ontwerp

18 wolken, schapen en bloemen maken een warm, vrolijk en luchtig diorama van de onderdoorgang Molenwerf-Arlandaweg in Amsterdam.

Ons landschap bestaat uit 4 type objecten: de wolk, het schaap, de bloem en de graspol, in een aantal varianten en expressies. Totaal 18 stuks zullen wij verspreiden langs de route vanaf de Velserweg tot voorbij de onderdoorgang richting Arlandaweg.

De objecten worden speels maar random geplaatst om je als passant een aangenaam natuurlijk gevoel te geven op het moment dat je het diorama binnenkomt.

De wolken staan haaks op de bewegingsrichting. 3 stuks worden opgehangen aan het plafond van het viaduct. Ze verzachten de ruimte en geven warm licht. Ze lijken te zweven tussen de pijlers.
De schapen staan te grazen op de dijk (talud van het viaduct) en op het gras buiten het viaduct.
Ze heten je welkom op het moment dat je aankomt en begeleiden je op je route, doordat ze in positie meedraaien. Tussen de pijlers door zijn ze mooi zichtbaar voor passanten in de tram.
Geen schapen zonder gras. Op een aantal plekken staan pollen met en zonder bloem. De combinatie geeft je een warm welkom, maakt je vrolijk en refereert aan wat ooit was.
Onbewust wordt het belang benadrukt van natuur in de stad en de relevantie van groene longen en verbindingen met buiten.

De combinatie geeft je een warm welkom, maakt je vrolijk en refereert aan wat ooit was.

Het bericht Diorama – door naar de laatste 3. verscheen eerst op Studio Marchel-Wim van Dongen.

De onderdoorgang Haarlemmervaart vormt een belangrijke schakel in de ecologische verbinding tussen de gebieden ten oosten en westen van Sloterdijk.
Vanuit het Pilotproject groene onderdoorgangen werden wij door de gemeente Amsterdam gevraagd creatieve groene oplossingen voor onderdoorgangen te bedenken en deze te verwezenlijken in een ontwerp voor de onderdoorgang Haarlemmervaart. Uiteindelijk doel: het verminderen van de bestaande barrièrewerking van deze onderdoorgang als ecologische verbinding.

Een ecologische verbinding is bijna nooit zichtbaar en een onderdoorgang vaak donker en onaangenaam. Wij maakten een ontwerp waarbij de typische karakteristiek van een onderdoorgang werd gebruikt om een unieke en aangename plek te maken.
Met het ontwerp voor de onderdoorgang Haarlemmervaart ontwierpen we de ontbrekende schakel in de ecologische verbinding en gaven we direct betekenis aan de plek door ecologie ín de spotlights’ te zetten.

Een ‘ecologische module’, zo kan het ontwerp voor de onderdoorgang het best omschreven worden.
Voor de inrichting van de onderdoorgang is gezocht naar een krachtig en eenduidig ontwerp waarin functionaliteit en esthetiek gecombineerd zijn.
Met andere woorden: een ontwerp wat een ecologische meerwaarde heeft en er ook nog eens goed uitziet.

Een permanent verlichte wand van Corten-staal vormt het uithangbord voor dieren en platen. In deze wand zijn nestkasten en plantenbakken uitgespaard. In de avond markeren kleurrijke spots de entree tot Amsterdam. Overdag zorgt assimlisatieverlichting voor voldoende intensiteit om schaduwminnende planten te kunnen laten groeien.

De staalconstructie is zelfdragend uitgevoerd. Als steunpunten fungeren de bestaande peilers van de onderdoorgang zelf.

Ecologie
De onderdoorgang Haarlemmervaart is smal en stenig. Voor een ecologische verbinding (in dit geval voor dieren tot de grootte van vos) was in beperkte mate plaats. Omdat de verbinding smal is, is gezocht naar een inrichting die niet te veel een barriere an sich is, maar wel voldoende schuilmogelijkheden biedt.

De meeste dieren zijn direct of indirect afhankelijk van planten. Planten leveren voedsel (plantendelen, nectar), nestgelegenheid (struiken, holten), schuil- en overwinteringsmogelijkheden. Voor een goede verbinding van de beide zijden van de A10 is er daarom beplanting in de onderdoorgang ontwikkeld; een smalle droge verbinding met grassen, ruigte en lage beplanting (voor oa insecten en kleine zoogdieren) en de oever van de Haarlemmervaart als natte verbinding (amfibieën en vissen) en een groene wand voor vogels en vleermuizen.

Voorwaarden
Voorwaarde voor ontwikkeling van planten zijn een goede bodem, water en licht. Deze voorwaarden waren echter niet of in minimale mate aanwezig en zijn als onderdeel van het ontwerp in ruime mate geschapen.

Bodem
De eigenschappen van een bodem worden bepaald door een aantal factoren als voedselrijkdom, vochttoestand en zuurgraad. Vanuit ecologie wordt er gestreefd naar ontwikkeling van een begroeiing die aansluit bij de bodemsituatie. Dat wil zeggen dat er wordt uitgegaan van de soorten die zich spontaan kunnen vestigen en zich kunnen handhaven op de langere termijn. In de onderdoorgang is de natuurlijke ondergrond verstoord. Om het gewenste vegetatie te verkrijgen is de bodem verbeterd.

Licht
Voor de groei van planten, is fotosynthese nodig, waarbij anorganische stoffen worden omgezet in organische stoffen. Hiervoor is licht noodzakelijk.
De hoeveelheid aanwezig licht in de onderdoorgang neemt sterk af naarmate je verder naar binnen loopt. De intensiteit van het licht wordt gemeten in umol/m2. Een open plek in het bos vangt gemiddeld zo’n 70 umol/m2. Hier groeit nog net wat gras en mos.
Ter vergelijk: direct aan de wand op een hoogte van 40cm. is de lichtintensiteit in de onderdoorgang nog geen 10 umol/m2. Om hier beplanting te kunnen laten groeien is dus extra licht nodig.
Gekozen is voor een unieke oplossing: assimilatieverlichting.

Met het plaatsen van een aantal schijnwerpers richting de noordwand van de onderdoorgang is een verlichtingsniveau gehaald worden van 40 umol/m2. Om dat hier sprake is van een continue intensiteit, en niet een variabele zoals bij daglicht, is dit genoeg voor het laten groeien van schaduwminnende soorten.

De assimilatieverlichting brandt overdag om op deze manier de natuurlijke situatie zoveel mogelijk na te bootsen. In de avonduren wordt de verlichting met een tijdschakelklok gedimd en wordt de wand esthetisch belicht. ‘s Nachts is de verlichting uit ten behoeve van dieren die zich in het donker verplaatsen.

Water
Door de aanwezige wegen langs de onderdoorgang is grondwater voor de groei van planten te zout. Bovendien heeft de beplanting aan grondwater alleen niet voldoende omdat de zandige bovenlaag snel uitdroogt. Om groei te garanderen is een beregeningsysteem toegepast. Hiervoor wordt voedselrijk water uit de Haarlemmervaart gehaald waardoor bemesting overbodig is.

Het bericht Ecologische onderdoorgang Amsterdam verscheen eerst op Studio Marchel-Wim van Dongen.